Эрдэх щёнҗуон, ни тэ җүн-ён,
Ни тэ җүн-ён, зущён гўнён…
Вәсы Лягазова Камилла. Вуҗин вә зэ Эрдэх щёнҗуонниди Юсуф Хазрет минщяди щүәтонни нян фудини. Вәсы 11-ходи нүщүәсын.
Зэ җыгә вынҗоншон вә щён тифәйихар вәди Эрдэх щёнҗуон, йинцы җысы вә сын-ёнхади вәр. Мый йигә жын ю зыҗиди Зўгуйни, щинэ дифонни. Вәди дин чинди дифонсы вәди щинэ Эрдэх щёнҗуон.
Эрдэх щёнҗуон, Эрдэх щёнҗуон,
Нисы вәди чисый, гуонлён.
Нисы вәди пәфан, гощин,
Зўгуй-мучин, җинхуон тэён,
Ни зэ фаҗон, ни зэ фаҗон!
Юди чынниди жынму доли Эрдэх фәсы, җытар ю дуә щинхуон. Кәсы до вәшон җыгә шын бу дади щёнҗуон тэ чиндихын, та фанчон зэ вәди щин гәлорнини. Җытарди зохуа җүндихын; го сан, чин фи, ганҗин кунчи, куанда лю тан…
Сыҗя Хусе Макэ Эрдэх либян җымуҗя фәдини:
Ди ту зу лў, тэ ту кан,
Сыҗу баха дусы сан.
Бый ту го сан ба та чүан,
Эрдэх щёнҗуон тэ хокан.
Сыҗя фә дуйдини, җысы йигә чинщю дифон; бый го сан ба та да йичур чүандини, җытарди чисый ю ганҗин, ю щинщүан. Ба та дансы щишон, жын зущёнсы е хуанлуәли. Дунбонгә – куанда тан, нэтар хўрҗяму җун ёнйү, мыйзы дэ мущү цодини. Щибонгә тондигә җүнмый Эрдэх хэ. Хэ литуди фи ю лён, ю чин. Җыгә да хэ йиху фынчын сы-вугә шын бу дади чүдини. Йигә чү зэ вәмуди фонзы гынчян тондини. Тянтян ганзо вә кын зэ та литу чи фичидини. Тади чин фи литу мый йигә шытур, чинмё цоцор ду нын канҗян.
Вәди щёнҗуонсы йигә лю щёнҗуон. Җытар җонди заён фу, чүанпинсы быйёнфу дэ люфу. Мангәчўр ду җондисы куанда җызыди люфу. Вәмуди йүанзы гынчян е җондисы сан лю люфу. Ба җыще люфу хансы вә тэе зочян зэхади. Зэ та диха вәму щятян нэ ще йинлён, җян җюцэ, бә цун. Нан вә ае фәхади хуа, люфу ги жын гиди да лийи (польза). Зочян лян та бянли куонзыли, лян люфу тётёзы кунли цоли, ба тади созы канхалэ, зулян цэхуә йиён, сыйүнли.
Эрдэх щёнҗуон ли Иссык хэ бу йүан. Йинви нэгә җытарди тянчи е хо; щятян мәю нэму жә, дунтян шын бу лын. Чунтян дэ чютян тянчи нуанхуә. Вә щинэ чунтян дэ чютян. Чунтян вәмуди сан готу җүндихын, зэ та готу вә суйди сыхур җюли галосуанхуарли (тюльпан). Җинхуон чютянсы дин фуҗүди сыхур; цэфый ду җондали, готян жо жын няндини.
Вә кә ба Хусе макэди сывын сылёнчелэли:
Эрдэх щёнҗуон – готян йүан,
Та ган тянтон ду хокан.
Хынзы, гуәзы җеди фан.
Чычи хан би фынми тян.
Эрдэх щёнҗуонсы вәди щё Зўгуй. Зэ җытар вә сын-ёнхали, җондали, зэ тади хонзыни лян зыҗиди пын-юму поли, шонли щүәли. Җытар ю лёнгә җун-ё хонзыни – Алиев Салих дэ Малянчинов Шерба минщяди хонзы. Таму дусы юминжын, зочян ги щюгә дэ фаҗон Эрдэх щёнҗуонди сышон фали да щянли, вули зыҗиди гўзыли (вклад). Щёнҗуонни ю сы-вугә пузыни, вынмин Дянни (Дом культуры), щё бинйүанни, йигә хоканди сы, вәмуди щүәтон дэ дин дади лисыди дэ җёмынди җинянщён (памятник) – җысы Юсуф Хазретди гумбезы. Лян җыгә гумбезы вәму ю җи лянщини, йинцысы Юсуф Хазретсы (юйибян ба та хан җёдисы Ае Ложын) нэгә жын, сый ба вәмуди зўзў-быйбый (предки) да Җунгуә линдо җытарли. Дунтян гуә санди сыхур, замуди ата-баба шули да зуйли, дуәйибанзы зэ банлўни вучонли. Йичян йибый шы люгә жын цэ доли щянзэди Эрдэх щёнҗуоннили. Мәю сысади йимяр, таму зэ дикынзы литу вәли дунли. Чунтян, тянчи нанхуәди сыхур чўлэ зу җунтуә дили. Чүанпин чечў Юсуф Хазретди чищин, данда дэ бынсы, вәмуди ата-баба ба зыҗиди мин җюхали. Тасы вәмуди Йинщүн(герой), вәмуди да шоншы. Лян йи туан жын зэ Эрдэх щёнҗуонни та зали гынли. Йида нэгә сыхур до вуҗин гуәли кәҗя 138 нянли…
Ще җы вынҗонди йичян, вә ба Х. М. Юсуповди Эрдэх либянди суй лисы фу нянли. Зэмусы ба хошо лисы цэлё да вәди гума гынчян җыхали. Зэ хуэйзў вынщүәди җёкуәшон вәмуди җёйүан Юсупова Ратха Харсановна ги вәму кын фә: «Лисы – җысы минжынди гын». Ё фәни, вәди щинэ щёнҗуон е ю зыҗиди лисыни… Җыхур Эрдэх лисы либян вә щён фә җи җү хуани.
Да Җунгуә гуәлэ, зэ щин димяншон хуэйзўжынму гуәтуә гуонйин жызыли. Җеҗе таму е гуанванли, лян данлин минзў е щёнхоли. Тамуди җун-ё гунзуәсы щёнҗяхў – җун ди, по мэмэ, вущи тугў. Юди жынмуди гуонйин фынбыр е голи. Билүн, Калимов Айсарахун дэ хан җигә жын бынди жынмуди җунҗянни чынха ючянханли. Зэ щёнҗуонни гэтуә щүәтонли, ваму шонтуә щүәли. Зэ фушон вә нянли, ту йигә хуэйзў җёйүансы Магиева Фатима.
1916 няншон хырхызжынму лян вурусжынму җынҗанди сыхур, хуэйзўжынму зэ җыгә җоншон е цанли җяли. Ба бушоди жын шәдёли. Ложынму фәсы ба таму зэ хэ бянни мэдёли. Таму хан фәсы җыгә вәр ниндихын. Ю йибян зэ нэтар ба гўду ду мәфончўди вачўлэдини.
1930 няншон Эрдэх щёнҗуонниди йиче жын чуанлянли йигә колхоз «Дыйшын». Хўрҗяму щинҗин фишон зэ щин чуанляншон зўтуә хуәли.
Ви хўшан зыҗиди Зўгуй, хуэйзўжынму лян данлин минжын йитун, зэ Вида Зўгуй җоншон (1941-1945 н.н.) е цанли җяли. Хынщезы бинжынму мәдый хуэй җя, ба таму зэ җоншон шәдёли. Вуҗин Эрдэх щёнҗуонни шынли йигә ветеран – җысы Абдуллаев Баги ее. Няннян вуйүә чў 9 щёнҗуонниди чищинжынму яндин гунщи тадини.
Сўлян лансанлиди йиху ба колхоз гэбянчын хәзуәшәли (кооператив). Мый йи җязы җочў жынкузы ба зыҗиди ди линшонли. Ё фәни, вәму щёнҗуонниди дуәйибанзы жынсы җуонҗяхан.
Да Эрдэх щёнҗуонни чўлэли бушоди юминжын. Тамуди җунҗянни дэфу: Дагазиев Юсуп, Алиева Амина, Эстемесов Кубат. Куәщүәжынму: Бугазов Хусеин, Малянчинов Сафар, Юсуп Янхаев, Фатима Макеева. Сыҗяму: Хусе Макэ, Фатима Машынхаева. Эрдэх щүәтонниди щүәҗон Юсупова З. Х., җёйүанму: Юсупова Р. Х., Исмаилова Х. Х., Сейтахунова Х. Ш. дэ данлинди. Ё фәни, чүанпин чечў вәмуди щүәҗон Юсупова Зебера Харсановнади чищин, ги вәму ба лёнлёрди эрцынзыди щин щүәтон щюгэчўлэли. Җы зу зэ җыгә щин щүәтонни вәму нянли йинянли.
Хан ю йигә хо сычинни. Җиннян вәмуди бынди жын Юсуров Абдумаджит Лелезович чынха Җогорку Кенешди дэбёли. До вәмушон җы есы йигә щихуан сычин. Мәю шанки, зуәнанди сыхур та яндин ги вәму ги бонцуни.
Җинхуон чютян… Җыгә сыхуршон вәди щёнҗуон тэ җүндихын. Фушонди заён еер ба та, зулян щифур йиён, дабаншонли. Сан фынфыр йи гуа, мәю фынлёнди еер, зущён хуа хўтер, вон димяншон луәдини…
Җысыма, щинҗин щүә е щяхали. Ба димян җё бый щүә шандёли. Го сан, куанда тан чынха быйбырдили. Суйжан няннян вәди чиннэ щёнҗуон җочў сыхур гэбяндини еба, кәсы вәди щинни тасы дин хоканди дэ щинэди.
Эрдэх щёнҗуон, Эрдэх щёнҗуон,
Нисы вәди чисый, гуонлён.
Нисы вәди пәфан, гощин,
Зўгуй-мучин, җинхуон тэён,
Ни зэ фаҗон, ни зэ фаҗон!
Камилла Лягазова,
Эрдэх щёнҗуонниди Юсуф Хазрет
минщя щүәтонниди 10-ходи нүщүәсын.
