Ф. Машынхаевади зуәзо

Щинэ би саду гуйҗун

Машынхаева Фатимасы зэ Хырхызстанди Иссык-Куль дичўди Җеты-Огуз районшонди Эрдэх щёнҗуонни сын-ёнхади.
Ба Эрдэх щёнҗуонниди җунщүә нянван, 1980 няншон та вудо Свердловск чынниди М. Горький минщяди Урал гуәҗяди дащүәнили. Зу зэ җыгә дащүәниди йүвынщүәди буфынни та нянли ву нянди фу. 
1985 няншон ба җыгә дащүә на хо җягуан нянван, та ба «Йүвынҗяди дэ җёйүанди» йинсын дыйшонли. Йиху зэ Каракол чынниди А. Некрасов минщяди щүәтонни датур гунзуәли. 
1987 няншон Фатима Машынхаева зэ Хырхыз Гунхәгуәди йүвынщүәди буфынни зўтуә хуәли. Зэ җытарди Сўлян минзўди вынщүә җёйүаншыни ги дащүәсынму җёли сан нянди фу.
1990 нян до 1993 няншон та зэ Хырхыз Гунхәгуәди Куәщүәйүанниди янҗющүәни (аспирантура) нянли фули, зэ җытарди вынщүә Щүәйүанни янҗюли хуэйзўди минжын кучуан вынщүәли. 
1993 няншон зэ Хазах Гунхәгуәди Куәщүәйүанниди вынщүә дэ йифу Щүәйүанни Машынхаева Ф. Н. ба фубәшыди щүәви лүнвын кошонли. Щүәви лүнвынди тимусы: «Хуэйзў сынлин либянди гўҗер». Җыгә Щүәйүанниди җуанмынди Хуэййи ги та ба йүвынщүә фубәшыди куәщүәди щүәви дингили.
Ба янҗющүә нянван, нянчин куәщүәжын зэ «Шыйүәди чи» бошәни зўтуә хуәли. Зэ җытар та ганли тунщинжынди гунзуәли.
1996 нян до 2003 няншон та зэ Хырхыз гуәҗяди дяншы-вущяндян гуонбәди зунхә литу (TV радио corporation) гунзуәли, ги «Хуэйзў гынйүан» дяншы җему донли бянҗили. Гунзуәди сыхур та зэ тунщинжынму гуәди заён бисэшон цанли җяли.  Хуә зўди ходи йимяр, дыйли гәён шонхоли. Фатима Машинхаева зуәзоли лёнгә җынйү дянйин: «Хуэйзўжынму; зочянди лисы, щянзэди сынхуә», «Эрдэх щёнҗуон». Ги зуәзо «Мансўзы Вонахунди гунщүн» дянйин та донли линшужынли.
Лян дяншы гунзуә йитун, та хан зэ бошәни зўли хуәли. Ги «Хуэймин бошон» щели зыҗиди вынҗон дэ сывынли.
2010 няншон ба Фатима Машынхаева җүчын хуэйзўди «Хуэймин шынйин» вущяндян гуонбәди бянҗили. Зэ җыгә чүәшон та гунзуәли эр нян.
Зэ Хырхыз Гунхәгуәди Минзў Куәщүәйүанниди хуэйзўщүә дэ ханщүә җунщинни та е гунзуәли манли йи нян. 
2012 нян до 2014 няншон та линшули «Хуэймин боли». Зэ бошәни ганли бянҗи хуәли. Гунзуәди сыхур зэ заён куәщүәди, тунщинжынмуди дэ шәхуэйди хуэйшон цанли җяли. 
2014 нянди җюйүәни даҗя ба Җын Хэ минщяди гуйҗи лянхә чуанляншонди йиху, Фатима Машынхаева доли җыгә лянхә литули.  
Щянзэ Машынхаева Ф. Н. зэ җыгә лянхә литу ган фанйиди, щеҗяди дэ шехуэйди гунсыдини.
Чўгуә «Нэнэди гўҗир», Фатима Машынхаева йинчўлэли на хуэйзў йүян щехади йи бын сывын фу – җысы «Мучинди щин». Фатима Машынхаева хан ба йи бын « Хуэйзўжынмуди кугәр дэ кулюр» фу шелү бянйили. Чютян җы йи бын фу до нянҗямуди шунини.
2011 няншон ба Машынхаева Ф. Н. җешудо Хырхыз Гунхәгуәди щеҗямуди Лянбон литули.
Җыхур даҗя чин ниму лян Фатима Машынхаевади зуәзо җыншыйихар.

МУЧИНДИ ЩИН
Зущён куанда тян йиён,                                                                               

Мучинди щин.                                                                                                                    
Литу саду чынхани:                                                                                                      
Пәфан, гощин.                                                                                                                 

Шынлан хэзы йиён чин,                                                                                    
Ниди нун щин.                                                                                                                          
​Щин гәлорни цондини                         
          
Пәфан, гощин.                                                                                                                        
Щинщю йиён, щюдини,                                                                                                                        
Бу нянди щин.                                                                                                                      
Ба эр-нү фищин җуада,                                                                                                    
Ни хан цощин.                                                                                                                        

Замуҗя нынчин бушонни,                                                                                              
Щинэди жын,                                                                                                                
Ни за сыҗи бу шыщян,                                                                                            
Мучинди щин?

 

ШЫ НЯН ГУӘЛИ НЯН ЙИШАН
Җиргә за җыму пәфан,                                                                                                              
Нэнэ чүли шы – шы нян.                                                                                                        
Жызы фиди фын йибан,                                                                                                          
Вәди нянлуй хан бу ган.                                                                                                                 
Нэнэ чүли шы – шы нян,                                                                                                    
Ба та вә е зэ бу җян.                                                                                                              
Щинниди вичў фәбуван,                                                                                                              
Бу ю вәди гуон ца нян.
Шыйүә 21 – щин бу щян,                                                                                                        
Вә щён лян ни йүгә мян.                                                                                                      
Җинҗир лучў щён щихан,                                                                                                      
Кәсы ба ни зобуҗян.
Бу җян ба ни зэ го сан,                                                                                                            
Җяни ни е бу шанмян.                                                                                                                
Ба вә лёха зуди йүан,                                                                                                          
Гыншон тянщян
шонли тян.
Шы нян гуәли нян йишан,                                                                                    
Вэту кәҗясы чунтян.                                                                                                        
Тэён щёди – җинхуон лян,                                                                                                      
Ба гуон сади чо димян.
Чёчёр чонди тэ футан,                                                                                                            
Ни ба таму тинбуҗян.                                                                                                      
Тохуар, хынхуар кэди фан,                                                                                              
Чыбушон чиннён ба готян.
Нэнэ зули шызэ йүан,                                                                                                            
Тади фонзы – шынлан тян.                                                                                                
Җищён шынхали, пәфан,                                                                                                      
Вәди нянлуй җисы ган?

 

ФӘСЫ ШЫШОН СА ТЭ ҖҮН
Фәсы, шышон са тэ җүн?                                                                                                            
Җё вә фәчи, вә ма җүн.                                                                                                          
Эр-нү җуада хан цощин,                                                                                                
Мамади щинэ тэ җиҗүн.
Фәсы, шышон са тэ җүн?                                                                                                
Вәди хуэйда – зымый щин.                                                                                                
Доли нанчўр ги щинҗин,                                                                                                    
Тасы вәди бонгәр щин.
Фәсы, шышон са тэ җүн?                                                                                                  
Щё гўнёнди мо нянҗин.                                                                                                    
Щүәбый гўнён – ганҗин щин,                                                                                                  
Та би тэён ду җиҗүн.
Фәлэ-җёнчи са тэ җүн?                                                                                                
Щинэ нүжын, мучинди щин.

 

БА НИ ЙҮНЗУН ВОНБУДЁ
Вә ба жуви канлиха -                                                                                                  
Мынгәзы ба ни җянли,                                                                                                      
Лю танни канҗянли ни,                                                                                                            
Гого саншон е җянли.                                                                                                       

Дунтян, щятян – дусы ни,                                                                                               
Вәди җяни – есы ни,                                                                                                   
Фимындини – хансы ни,                                                                                                          
Щин гәлорни – гуонсы ни,                                                                                                
Ба ни йүнзун вонбудё…

 

ГИ НИ ДОЩЕ
Щинэди жын, вәди тянщян,                                                                                                      
Ниди щинщён – зэ вә мянчян.                                                                                              
Зущён хун хуар кэли щинни                                                                                                
Дансы сылёнче вә ба ни.
Дуәще ви ниди ганҗин щин,                                                                                                    
Ба ни канҗян вә тэ гощин.                                                                                                  
Дуәще ви гихади җиншын,                                                                                                      
Вәди пёлён чиннэди жын!
Ба ниди хо вә бу нын вон,                                                                                                  
До вәшон ни – щинщюди лён,                                                                                              
До   вәшон   ни – җинхуон   чютян,                                                                                          
Щинэди жын, вәди тянщян.
Ги ни панвон шынти гончён,                                                                                            
Ниди щинни фанчон лён.                                                                                                        
Хи йүн, бый йүн ба ни мянгуә,                                                                                        
Щинэди жын, ни дуәйү хуә.
Дуәще ви ниди ганҗин щин,                                                                                        
Ба ни канҗян вә тэ гощин.                                                                                                    
Дуәще ви гихади җиншын,                                                                                                  
Вәди пёлён чиннэди жын!

 

ЧЮТЯН
Җинхуон чютян долэли,                                                                                                        
Нянпир йишан.                                                                                                    
Кунҗунни чин ер фидини,                                                                                                        
Хўтёр йибан.
Бый фу дабан җүн-ёнли,                                                                                                      
Щифур йиён.                                                                                                                  
Җинхуон санзы чуаншонли                                                                                                  
Щиго шыншон.
Сан фын бутын гуадини,                                                                                                    
Зохуа щётин.                                                                                                                        
Чин фи чүни тондини,                                                                                                    
Тинбуҗян шын.
Тянчи манмар сынхали,                                                                                                        
Тэён бу җян.                                                                                                                          
Бый йүн ба та җәчўли -                                                                                                                
Вә канбуҗян.
Щинни йиха бу холи                                                                                                    
Тёди бу тын.                                                                                                          
Виса? Зали? Йүли са?                                                                                                              
Вә е бу дун.
Җинхуон чютян долэли,                                                                                                    
Нянпир йишан.                                                                                                              
Ни за лэди җыму куэ?                                                                                                              
Вәди чютян.

 

ХЫНХУАР
Хынхуар, зущён бый модан,                                                                                  
Кэди тэ фан.                                                                                                                      
Мифыр готу луәхали,                                                                                                            
Видо тэ цуан.
Нунмян бобор дакэли                                                                                                            
Жә чи щишон.                                                                                                              
Ги та дуанли җин гуонли                                                                                                  
Хунсый тэён.
Җысыма, хынзы җешонли                                                                                            
Лю җыҗыршон.                                                                                                                          
Ба вә канҗян та зу фә:                                                                                                              
 - Куэ ба вә чон.

Вә щён лян ни  йидарни…

Вә щён лян ни йидарни
Тандони лон.
Бянчын хунсый моҗүхуар
Җё ни җюшон.
Гәдо ляншон ни ба та,
Зысы щинтын.
Хуарди цуан ви, ще йиён,
Җё вудо щин.

Щён лян ни вә йидарни
Фидо лан тян.
Бянчын йигә суй тянңә,
Кунҗунни щүан.
Замуди бивә - бый йүнцэ,
Ю жә, ю ван.
Зэ та готу ни ба вә
Зысы щихан.

Вә щён лян ни йидарни
Зэ хэни фу.
Җё ни бянчын да филон
Ба вә лучў.
Чинзанзарди фи литу
Фани лян йүр.
Җё җандо вәди шыншон
Филон дудур.

Лян ни вә щён йидарни
Шу ла шу зу.
Чынха бу меди щинщю,
Ги ни җо лў.
Фынсый лянхуа җё кэчи
Щинни фанчон.
Җүнмый щинэ җё чынха 
Замуди лён.

 

ИССЫК- КУЛЬ
Шынлан хэзы зущён тян,
Ю да, ю куан.
Вә зэ литу фудини,
Бый йүр йибан.

Филон ба вә лучўли,
Мучин йиён:
- Нисы вәди щё зымый,
Тэён-гўнён.