Ги Эрли Эрбудў сын-ёнхади жызышон җүдини
Жын зэ шышон хуәди йибян,
ба хо миншын ё люхани.
Чүли шыди йиху җё жын фә -
җысы та зэхади фу, гэхади чё, щюхади лў.
Эрли Эрбудў.
“Җыншы щеҗя зущён гўдэди шынжын: та би тунчонди жын канди щянщер”, - ба җыгә А. П. Чехов фәхади хуа манли нын ги Эрли Эрбудў җүги, йинцысы чўгуә лян та йиёнди, хуэйзўжынму җунҗянни зэ мәю җымуҗяди минжынди щеҗя.
Зэ зыҗиди бушоди зуәпин литу щеҗя ба хуэйзўжынмуди гуонйин жызыди тәбе (особенность) щянщяр кангили – җысы таму куйчынди, лийи-дэдоди, җяшәди, бинщинди заён фынщё. Э.Эрбудў гуон мә бёди ще сынхуәди щянҗи (явление), та хан зэ таму литу зо шын йисыдини, ба гуәха сычинди зыҗиди канфа кангидини, сылёндо, ги таму ги җягуандини.
Хуэйзўди кугәр фәсы: “Ян фигуә - лю шынни, жын зугуә - лю минни”. Вуҗин хуэйзўди щяннян эрзы, чўли минди щеҗя Эрли Эрбудў мә зэ заму җунҗянни еба, кәсы тади минлён щинщён зэ мый йигә җыдо тади жынди щиннини. Тасы җыншыди хуэйзў щеҗя, йинцысы та ба зыҗиди шуфу ги минжын җүгили, ви җё хуэйзўди вынмин, йүян дэ вынщүә фаҗон, занли да җинли, вули хын дади гўзыли. Ба Эрли Эрбудўди минзы да-щё ду җыдони. Та есы щеҗя, есы җёйүан, есы шәхуэйди зэчянжын. Зэ минжынди җунҗянни та ба дин ходи миншын дыйшонли; даҗя, пын-юму, тунхонму дэ чинчинму ба та е донжын, е щинэ.
Э.Эрбудўсы 1917 нянди җынйүә 20 зэ Александровка щёнҗуонни сын-ёнхади. Да 1933 нян до 1935 няншон та зэ Хырхыз щүәйүан техникумди хуэйзў буфынниди щё базыни нянли фули. Ба та нянванлиди йиху, да 1935 нян до 1938 няншон та зэ Алма-Ата щүәйүанди училище дэ техникум литу шонли щүәли. На хо җягуан ба фу нянван, ба җыба дыйшон, нянчин хонҗя (специалист) зэ Җямбул дичүниди (область) Киров минщяди щүәтонни гунзуәли. Җыгәди йиху эр нян зэ җыгә дичүниди облоношон донли инспекторли.
Вида Зўгуй җон челэди сыхур, ба та тёдо биншонли. Эрли Эрбудў зэ Ленинград чынпуниди җонкузышон лян фашистму җынҗанли. Зэ җоншон цанҗялиди йимяр, та дыйли җымуҗяди медальли: “Ви йинйүн” (“За отвагу), “Ви хўшан Ленинград”, “Ленинградди 250 нян”, “Ви лян Германия 1941-1945 няншон зэ Вида Зўгуй жоншон дыйхади Дыйшын” дэ данлинди шонхо.
Җон дабалиди зыху, нянчин щёхуар ганли зыҗиди гунсыли.
Да 1946 нян до 1949 няншон җыгә щин бу щянди чищинжын зэ Алма-Атади вэгуй йүянди щүәйүанни нянли фули. Ба дащүә нянван, җочў дыйхади шуйи ганли гунсыли.
Да 1957 нян до линйирди жызы Эрли Эрсазович зэ “Шыйүәди чи” бошәни зўли хуәли. Зу да җыгә сыхур дашон та щетуәли.
1958 няншон та ба зыҗиди ту йигә “Гўнёнди вонщён” җунпян щёфә (повесть) йинчўлэли. Җыгәди йиху мый йи нян литу щеҗя тачўлэди йигә щёфә. Зэ “Шыйүәди чи” мянзышон ба та щехади вынщүә цэлё будуан тачўлэдини. Зу җымуҗя зэ боди мянзышон хуэйзўжынму лян тади йисы шынди зуәпин жыншыли, щинэли та зуәпин литуди щинщёнли, җуәҗун ба нүжымуди җүнмый щинщён.
Ё фәни, Эрли Эрбудў зуәзоли манли 80 зуәпин. Таму литу ю җымуҗяди җун-ёдини, зущён “Нүжынди щин”, “Ло Мафу” либянди щёфә, “Йигә шытуди лисы”, “Җощёнҗи”, “Щемый щёнтун” дэ данлинди. Ба тади зуәпин фандо вурус дэ хырхыз йүяншондини.
Щянзэ юминди щеҗя Эрли Эрсазович Эрбудў чүли шыли еба, кәсы ба та хуэйзўжынму ду җидини; ба тади минзы ги Александровка щёнҗуонниди ди эргә щүәтонни нангили. Та ги минжын ба дин дади йиняр дэ фуҗү вынмин йицан (наследие) люхали – җысы тади йисы шынди, йүян чёди вынйи зуәпин.
Фатима Машынхаева.
Йисы тэ шын
(Ги вәди баба Э.Эрбудў)
Йүян тэ чё, зуй ю нын,
Хуэйзўди кулюр җыди шын.
Ниди щёфә йисы шын,
Дансы нянли, зуан жын щин.
Бый Ёнхў ни щеди җын,
Масанчынсы хо йинщүн.
Җысы хуэйзўди җынҗы гын
Заму бу вон, җидо щин.
Җуәҗун нүжын тэ нэ тин:
“Щемый щёнтун”, “Нүжынди щин”,
“Гўнёнди вонщён”, “Мэҗерди нын”
Җыще фуди гын тэ шын.
Чонкэ чүзыли, шын тэ лин,
Фәкэ хуали, йүян шын.
Жынжын йиче ду нэ тин,
Нисы хуэйзўди йизан дын.
Айша Мансурова.
