Ба җыгә щянхуэйди хуасо нүжын Җунгуәди, Хырхызстанди дэ Хазахстанди куәщүәжынму җыдоди ходихын – җысы куәщүәжын Дин Хун (хуэйзўди минзысы Марьям).
Дин Хунсы Быйҗин чынниди шофу минзўди Җун-я дащүәниди җёшу, тасы йүвынщүәҗя. Җыгә щинҗин дади куәщүәжын йинчўлэли хын җигә фу, зущёнсы «Арабжын», «Хуэйзў», «Хуэйзў вынминди янҗю», «Җунгуәди хуэйзў»( лян Имазов М.Х. йидарни на вурус йүян щехади) дэ данлин бушоди куәщүә вынҗон.
1996 няншон Дин Хун туфын-тусы фонвынли Хырхызстанли. Зэ зочянди хуэйзўщүә буфынни гуәли эр нянди стажировка; зэ заён Хырхызстан дэ Хазахстанди хуэйзўжынму җўди щёнҗуонни шули сыйүнди цэлёли, янҗюли тамули.
1998 няншон Дин Хун ба бәшыди диссертация кошонли, 2003 няншон ги та ба җёшуди минтон нангили.
Ё фәни, вон Хырхызстан та лэли хын җи бян. Линйир та ву нян зочян лян данлинди куәщүәжынму фонвынли Бишкекли, зэ Тохма чынниди гуйҗи хуэйзўщүәҗямуди дахуэйшон цанли җяли. Җиннянди щятян Дин Хун кә доли Бишкекли. Зэ җытар та занли манли йигә йүә, янҗюли визўжынмуди тимули. Кәсы чўгуә җун-ё хуә, та хан зэ хуэйзўжынму гуәхади заён банфашон цанли җяли, ги хуэйзў вынмин сышон лю да шындини. Зэ Хырхыз Гунхәгуәди хуэйзўщүә дэ ханщүә җунщинни вәму йүли мянли, танли хуали.
- Марьям, фонвын Хырхызстанди җы йихуэй, ни зэ натар чили, лян сый йүли мянли?
- Җы йибян вә зэ Бишкек занли манли йигә йүә. Вә тэ гощин, йинцысы җытарди хуэйзўжынму ба вә на жәщин гунщидини, чинжәди җейин вәдини. зэ Бишкек вә җуәҗун лян Хырхыз Гунхәгуәди Минзў Куәщүәйүанди хуэйзўщүә дэ ханщүә җунщин литу гунзуәди хуэйзўщүәҗяму йүли мянли. Җыгә җунщин литу куәщүәжынму ги вә чынха дин чиндили, ги вә зочян щеди куәщуәхуәшон таму гили да бонцули. Җы йихуэй вә е мә зуәнан, җын доли Бишкек, Рахима Имазова кәҗя ги вә ба йигә фонҗян тынгили, зу зэ тади җяни вә занли йигә йүә.
Зэ заён банфашон вә лян хуэйзўди чищинжынму йүли мянли, щүанли хуонли. Билүн, Чжын Хэ минщяди Гуйҗи вынхуади Фонд вә лэди йимяр, байир чуанлянли йигә хуэй. Зэ нэтар вәму лян данлин зэчянжынму толүнли хын җигә җун-ё вынти, зущён замуҗя җё хуэйзўди вынмин фаҗонни, вәё лян Җунгуә зў җи лянщи, ё гуә замуҗяди банфани, хан тифәли Э.Җон фон «Хуэйзўжынмуди щёнщү, куйчын дэ щинфу» фуди сычинли. Вәди йиҗянсы дан ба җыгә фу фанчын ханйүшон җы зусы йигә да чынгун.
- Марьям, вә канди ни зэ Минзў Куәщүәйүанни ги хуэйзў җёйүанму гуәхади семинаршон е цанли җяли, тинли куәщүәжынмуди боголи. Җыгә семинар либян ни нын фә са?
- Дансы юли щян сыхур, вә зу вон семинаршон чидини. Зэ җытар вә лян Хырхызстан дэ Хазахстанди гә дифоншон лэди җёйүанму йүли мянли, жыншыли, вынли җё хуэйзў йүян либянди чинкуонли.
Манли 30 җёйүан зэ җыгә семинаршон цанли җяли. Вә канҗяндини, хуэйзў йүян вынтиди чинкуон бусы йүнйиди. Щүәтонни фынгиди сыҗян тэ шоли – йигә сышын литу ги щүәсынму ба са нын җёги? Җёйүанму фәсы җёкуәфу, вынйи зуәпин дэ данлинди цэлё шодихын. Зэмусы дуәйибанзы җёйүан мәю җё хуэйзў йүян дэ вынщүәди байир җышы. Йинви җыгә ги вон гони ти җёйүанму җышыди сышон гуәлиди семинар ю да чин-юни. Имазов М.Х., Юнузова З.Ш. дэ җунщиннини куәщүәжынму ви гуә җыгә семинар занли да җинли.
- Ни гәҗя фәсы щянзэди хуэйзў йүян либянди чинкуон бусы йүнйиди. Вәё җё замуди фуму йүян фаҗон ё зў замуҗяди банфани?
- Мый йигә хуэйзўжын ё ги зыҗиди йүяншон лю шынни, шыканди щищүә тани, зэ җяни ваму суйди сыхур нён-лозыму зу лян таму ё на чин йүян фә хуани. Гуә заён хуэйзў банфади сыхур ё сыйүн зыҗиди хуани. Дансы юли нынгули, дуәйү ё йин заёнди фуни.
- Марьям, ни ба «Хуэймин бо» няндинимә? Боди мянзы дэ луйвын либян ю са йиҗяни?
- Бошәни вә е чили, зэ нэтар налищезы бо. Доли җяни е щищир ба та фанди канли, нянли хын җигә «Хуэймин бо», са ду хо, кәсы на чин йүян щехади цэлё шодихын. Җысы йигә да дуанбян. Вәди вонщёнсы җё «Хуэймин боди» туанти, бянҗи ги җыгә җун-ё вынти лю йигә шын, зэ тади мянзышон дуәйү та на фуму йүян щехади цэлё. Ги бошәди туанти вә панвон гунзуәди чынгун, җё луәмур йигә «Хуэймин бо» фанчон фаҗон!
- Ги ни вәму е чынщин дощедини. Чинчир ба щин щеди, заму – Хырхызстанди дэ Җунгуәди куәщүәжынму ё зў җи лянщини, йидарни ще заён вынтини. Дансы йидарни чищин гунзуә, нэхур ги фаҗон вынмин дэ йүянди сышон цэ нын дый йигә хо җегуә дэ чынгун.
Фатима Машынхаева,
Бишкек чын.
Хуадян :
Янҗю – исследовать;
Йүвынщүәҗя – филолог;
Дахуэй – форум;
Фонвын – посещать;
Хуэйзўщүә - дунгановедение;
Җунщин – центр;
Щёнщү – обычай;
Җёкуәфу – учебник;
Вынйи – художественный;
Луйвын – содержание;
Җегуә – результат.
